Filosofie, Tussen traagheid en vooruitgang

Op verzoek van de spreker is de titel veranderd van ‘Is vooruitgang mogelijk zonder geweld?‘ in ‘Tussen traagheid en vooruitgang‘.

De geschiedenis, betoogt Georg W.F. Hegel (1780-1831), ontwikkelt zich noodzakelijkerwijs in de richting van vrijheid en redelijkheid. Maar deze ontwikkeling gaat niet zonder slag of stoot: het is een ‘weg van vertwijfeling’, een proces van bloedige strijd, verlammende angst en kwellende onzekerheid. 

Vooruitgang ervaren we als een beangstigende vorm van geweld dat we onszelf aandoen, stelt Hegel: verandering betekent het opgeven van zekerheid, van identiteit, van een vertrouwde en herkenbare werkelijkheid. Het is deze angst die leidt tot wat Hegel de ‘traagheid van het bewustzijn’ noemt, verzet tegen de noodzakelijke ontwikkeling van het denken en de geschiedenis. 

Hoe verhouden we ons als individuen tot verandering, en welke politieke gevolgen heeft dit? Waarom is verandering zo moeilijk, en wat zijn de oorzaken van verzet tegen verandering? En heeft de geschiedenis überhaupt een doel?  

Bart Zantvoort, docent filosofie aan de universiteit Leiden, publiceerde onder andere de essaybundel Hegel and Resistance, een Nederlandse vertaling van Hegels werk over de gewoonte, en artikelen over Hegels politieke en geschiedfilosofie.

Vervolgdata filosofie: 02-04 en 07-05

Entree: € 10 – studenten € 7,50